Znaki rzymskie (cyfry rzymskie)

Czym są znaki rzymskie?

To system liczbowy, zwany też łacińskim. Wersja podstawowa składa się z siedmiu znaków. Jest to system addytywny, czyli polegający na dodawaniu kolejnych symboli, by stworzyć kolejną liczbę.

Jak wyglądają znaki rzymskie?

Znaki rzymskie składają się z siedmiu łacińskich liter: C, D, I, L, M, V, X, które ułożone w odpowiedniej kombinacji tworzą kolejne liczby. Czemu akurat wybrano te litery:

• C – centum, czyli z łaciny 100,
• D – prawdopodobnie 1000 oznaczano niegdyś majuskułą litery phi, stąd D, które wygląda jak połowa tego znaku, symbolizuje 500,
• I – pionowa kreska, czyli 1,
• L – stanowi dolną połowę znaku C, stąd oznacza 50,
• M – mille, czyli z łaciny 1000,
• V – etymologia nie do końca znana, prawdopodobnie chodzi o symbol otwartej dłoni z 5 palcami, stąd wartość V to 5,
• X – wygląda jak dwa złączone ze sobą znaki V, stąd oznacza 10.

Do głównych liczb rzymskich należą:

• I – 1
• II – 2
• III – 3
• IV – 4
• V – 5
• VI – 6
• VII – 7
• VIII – 8
• IX – 9
• X – 10
• XX – 20
• XXX – 30
• XL – 40
• L – 50
• LX – 60
• LXX – 70
• LXXX – 80
• XC – 90
• C – 100
• CC – 200
• CCC – 300
• CD – 400
• D – 500
• DC – 600
• DCC – 700
• DCCC – 800
• CM – 900
• M – 1000
• MD – 1500
• MM – 2000
• MMM – 3000

Aby je odczytać, należy zastosowań kilka zasad – dodać do siebie identyczne cyfry/liczby. Odjąć od większej liczby mniejszą, jeśli stoi przed nią. Dodać do większej liczby mniejszą, jeśli ta stoi za nią.

Do czego służą znaki rzymskie?

Obecnie liczbami rzymskimi oznacza się numery liceów w Polsce, lata studiów, nazwy klas, imprez powtarzanych co roku. Zwyczajowo rzymskie liczby obowiązują przy zapisie numerów konkretnych stuleci. Zwykle też imiona władców (królów, hierarchów kościelnych) wzbogacane są o liczby rzymskie (np. August II Mocny, Henryk VIII, Benedykt XVI).